تابلو برق ایمن ترین مکان برای کنترل و توزیع تجهیزات صنعتی می باشد.
پیشرفت تکنولوژی در دنیای امروز باعث تحریک صنایع گوناگون جهت بروز رسانی خود شده و تمایل صاحبان صنعت را برای بدست آوردن و استفاده از آن را اجتناب ناپذیر می کند. برای رسیدن به تکنولوژی های نو نیاز به صرف انرژی بیشتر است.
طبیعت دارای منابع انرژی بسیار عظیمی است (فقط مقدار انرژی تابشی که خورشید در مدت یک ساعت به بیابانهای زمین می تاباند بیش از میزان انرژی مصرفی مجموع شهرها است). انرژی (نور و حرارت) خورشید در زمان تابش مستقیم با راندمان بیشتری قابل استفاده است، اما برای ذخیره سازی آن به کمک فناوری میتوان از طریق مبدلهای خورشیدی، نور را به انرژی الکتریکی تبدیل و مقداری از آنرا (به اندازه ظرفیت ذخیره سازی) در باتریهای الکتریکی ذخیره سازی نمود و مجددا بصورت انرژی الکتریکی مصرف نمود.
انرژی های رایج موجود در زمین
- انرژی های پتانسیل ذخیره در منابع فسیلی مانند ذغال سنگ، نفت، گاز و چوب و …
- انرژی های قابل تبدیل طبیعی مانند باد، اختلاف ارتفاع آبهای روان (رودخانه ها) و حرارت درون زمین
- انرژی های تبدیلی مانند انرژی هسته ای
موارد فوق مثالهائی از منابع انرژی قابل استفاده هستند. در واقعیت نمی توان انرژی های مذکور را در هر نقطه ای و براحتی استفاده نمود، بهمین دلیل عمده منابع انرژی در نیروگاه ها در نهایت تبدیل به انرژی الکتریکی می شوند. انرژی الکتریکی مزایای فراوانی نسبت به انواع انرژی های دیگر دارد.
- تمیز (بدون ایجاد هر گونه آلودگی محیطی)
- قابلیت انتقال نامحدود و بسیار سریع انرژی
- قابل استفاده در عمده مصارف خانگی و صنعتی
- قابل تبدیل به همه انرژی های مورد نیاز انسان
انرژی الکتریکی
امروزه انرژی الکتریکی عمومی ترین و در دسترس ترین انرژی قابل استفاده در جهان است. این انرژی بوسیله شبکه های گسترده و پست های فوق توزیع و توزیع به شهرها و مناطق صنعتی انتقال و قابل دسترس و استفاده است. پس از عبور از شبکه های فشار قوی انتقال و پستهای کاهنده، انرژی الکتریکی به شبکه های فشار متوسط و توزیع فشار ضعیف و متناسب برای استفاده عمومی می رسد. برای توزیع مناسب و قابل استفاده، قطعا نیاز به ملزومات تقسیم کننده با قابلیت قطع و وصل های مکرر می باشد.
با عمومی شدن مصرف انرژی الکتریکی، صنعتی بنام تابلو سازی برق شکل گرفت تا برای نصب تجهیزات توزیع و کنترل کردن دائمی آنها، محلی ایمن و قابل کنترل وجود داشته باشد. صنعت تابلو برق نیز مانند تمام صنایع، دارای استانداردها و روشهای تولید متفاوت و استفاده از متریال گوناگون می باشد.
با توجه به اینکه مجموعه آسان صنعت سازنده تابلوهای فلزی برق می باشد این متن جهت معرفی روش تولید تابلوهای فلزی برق تحریر گردید و امیدواریم برای دوستانی که با این صنعت آشنائی ندارند، مفید واقع شود.
انواع تابلو برق از نظر متریال
تابلو برق فلزی ساخته شده از ورق
رایجترین تابلو برق ها با استفاده از ورق آهن نرم ST37 با قابلیت خمش و جوش با ضخامت بین 1 الی 2.5 میلیمتر ساخته می شوند. در صنایع غذائی یا مکانهای دارای بخارات اسیدی و یا مکانهائی با گازهای خورنده مانند گازهای گوگردی (اسیدی) و یا آمونیاک (قلیائی) از ورق استینلس استیلSS304 و SS316 استفاده می شود.
تابلو برق ضد انفجار
در صنایع نفت و گاز و پتروشیمی با توجه به وجود سیالات و گازهای قابل اشتعال، بایستی فضای داخلی تابلو (بدلیل سوئیچینگ مدارات الکتریکی و امکان ایجاد جرقه) نسبت به فضای خارج تابلو کاملا ایزوله باشد. محوطه های این صنایع در زون بندی های مختلف دسته بندی می شوند و هر Zone با توجه به نوع سیالات و گازها و امکان اشتعال و انفجارهای کوچک محلی دسته بندی و طبعا باکس یا تابلوهائی که در آن مکان بایستی باشند، متفاوت از دیگر زون ها است.
مثلا تابلوهای مورد استفاده در زون 1 یا Exd از متریال چدن یا آلومینیوم ریختگی به ضخامت حدودی حداقل 10 میلیمتر و بصورت درب فلنچی و Gas proof ساخته می شود تا هنگام انفجارهای احتمالی در محوطه، باکس و قطعات حساس داخل آن دچار آسیب نشوند. در زون 2 یا Exe می توانیم از تابلو با ورق استینلس استیل و البته Gas proof و با حداقل IP66 استفاده کنیم.
تابلو برق از جنس پلیمری
برای توزیع انرژی فشار ضعیف در ساختمانهای مسکونی (پریز و روشنائی) باکسهائی از مواد پلیمری مانندPolyamide , PVC , ABS و باکالیت ساخته می شوند. البته متریال فوق در تابلوهای صنعتی کوچک (مانند موتورخانه های خانگی یا کوچک) با ابعاد تا 80 سانتیمتر نیز ساخته و استفاده میشوند.
تابلو برق از جنس فایبرگلاس
با توجه به ساختار الیاف دار و مقاومت بالای فایبرگلاس این تایپ از تابلوها بعنوان باکسهای سبک در محیطهای ضدانفجار نیز کاربرد دارند، از طرفی بدلیل مقاومت خوب این متریال در محیطهای باز و در معرض تابش مستقیم خورشید نیز استفاده می شوند.
روش ساخت تابلو برق فلزی از ورق آهن
ورقکاری
ابتدا ورق آهن نرم بصورت شیتهائی به ابعاد 2*1 متر و یا 2.5*1.25 متر تهیه می شود (در هنگام تهیه ورق، دقت در صاف و بدون موج بودن ورق، موازی بودن اضلاع بصورت مستطیل کامل و ذوزنقه نبودن الزامی است). ابعاد ورق مورد نیاز و محلهای برش و پانچهای لازم (محل نصب فن یا فیلتر، میترهای اندازه گیری، سیگنالها و محل قلاب و …) و گوشه زنی ها همگی در نرم افزارهائی مانند Solid Work, Catia و نرم افزارهای مشابه دیگر طراحی و به دستگاه های برش ورق و پانچ یا لیزر برش داده میشود.
دستگاه خم ورق – پرس پانچ هیدرولیک – برش لیزری
ورقها بوسیله دستگاه خم هیدرولیکی و با کمک اوپراتور خم و یا به پروفیل و حجمهای مورد نیاز تبدیل می شوند. در صورت نیاز گوشه ها بوسیله جوشکاری آرگون و یا CO2 جوش داده میشوند و پس از تشکیل باکس یا ایجاد پروفیل لازم و پس از سنگ و سمباده زنی آماده نظافت قبل از رنگ می شوند.
دستگاه جوشکاری با گاز Co2 و فیلر سیمی (برای جوشکاری روی ورق های مناسب تابلوسازی معمولا از سیم قطر 0.6 میلیمتر استفاده میشود)
برای نصب قطعات بر روی ورقهای دیواره تابلو و یا اتصال سیم ارت به درب و بدنه و یا حتی در برخی موارد برای نصب سینی تابلوهای دیواری کوچک، بطور معمول روی ورق بدنه پیچ با قطر M6 , M8 , M10 بوسیله دستگاه Stud Welding جوش میشود. تصاویر زیر نمونه کار و استفاده و دستگاه جوش را بنمایش میگذارد. (قبل از رنگ آمیزی بایستی روی پیچها کاور شود تا پس از رنگ آمیزی مهره روی پیچ بچرخد)
تمیزکاری
معمولا به دو روش ورق آهن را برای بخش رنگ مهیا می کنند.
Shot Plast
در این روش دانه های ریز فلزی سخت بوسیله هوای فشرده در حجم و سرعت زیاد به سطح قطعه پاشیده میشوند، این عمل لایه روئی سطح که معمولا چرب یا زنگ زدگی دارد را برمیدارد و سطح قطعه را بصورت متخلخل یا زبر(سمباده ای) میکند. با توجه به استفاده از این روش در بک محیط بسته، دانه های فلزی برای چندین مرتبه قابل استفاده هستند.
حوض شستشو – چربی گیری – فسفاته
در این روش قطعات پس از تمیز کاری دستی در سبدهای بزرگ درون سیال چربی گیر با دمای حدودی 60 درجه سانتیگراد غوطه ور میشوند و پس از آن در حوض محلول فسفاته غوطه ور میشود (درصورت تمیزکاری صحیح سطح آهن پس از خروج از حوض فسفاته رنگی مایل به بنفش با پرده های هفت رنگ دارد) زبر شدن سطح قطعه در این روش کمتر از حالت ShotPlast است.
رنگ کاری
رنگ تابلوهای برق بایستی از نوع قابل پخت در کوره و دارای مقاومت بالائی باشد. با توجه به استفاده تابلو برق در محیطهای گوناگون و تحمل دما و شرایط گوناگون، باید استقامت و کیفیت رنگ بالا باشد. نزدیک سه دهه است که تکنولوژی رنگ پودری و روش پاشش الکترو استاتیک در این صنعت استفاده می شود. در این روش قطعات به قلاب با پتانسیل 0V متصل می شوند، پودر رنگ از مسیر یک پیستوله مخصوص با فشار هوا از کناره یک الکترود تعبیه شده در نوک پیستوله با ولتاژ بالا (قابل تنظیم تا 100KV) عبور میکند و در این حین عبور ذرات معلق کوچک رنگ تحت اختلاف پتانسیل الکترود و بدنه (صفر ولت) یونیزه و باردار میشوند، ذرات رنگ پودری باردار بصورت یکنواخت در همه زوایای قطعه، سطح را پوشش می دهند و قطعه وارد کوره میشود.
در کوره ذرات رنگ پودری بصورت نرم و چسبنده (مانند پنیز پیتزا) شده و به سطح زبر ورق میچسبند. دمای کوره معمولا بین 180 الی 220 درجه سانتیگراد و مدت پخت در محدوده 15 الی 20 دقیقه می باشد. برای بهترین چسبندگی و استحکام رنگ باید به توصیه سازنده رنگ توجه نمود (دمای پخت و مدت زمان پخت توسط سازنده ارائه می گردد).
آب بندی
به کمک تکنولوژی و با استفاده از مواد پلی اورتان، پس از خروج قطعات فلزی رنگ شده از کوره و سرد شدن آنها، در راستای همه مکانهائی که ورق روی پروفیل یا قطعات جدا شونده فلزی روبروی یکدیگر قرار می گیرند مانند محل اتصال درب به کلاف روبروی آن، فوم پلی اورتان تزریق می شود که پس از خشک شدن مواد از نفوذ ذرات معلق و آب جلوگیری می شود.
درصورت کافی بودن دقت فلزکاری (موازی بودن سطوح جدا شونده بسیار تاثیر گذار است) و مونتاژ صحیح قطعات، می توان گواهینامه تاIP66 را نیز از آزمایشگاههای مرجع اخذ نمود.
مونتاژ بدنه
پس از تکمیل تزریق فوم و خشک شدن آن قطعات ورقها با دقت و طبق نقشه بروی اسکلت و یا بدنه مونتاژ می شوند. پس از آن تابلو در ابعاد و اندازه های متفاوت آماده برای نصب و مونتاژ تجهیزات الکتریکی می شوند.
مونتاژ الکتریکی
پس از تکمیل عملیات فلزکاری تابلو یا کابینت آماده مونتاژ قطعات الکتریکی و سیم بندی یا وایرینگ است.
با توجه به نوع استفاده از تابلو (توزیع نیرو، توزیع روشنائی و یا کنترل) سایز و تیپ آنها انتخاب می شود. مثلا در تابلوهای توزیع نیرو در آمپرهای بالا (400 آمپر به بالا) معمولا کلیدهای قطع و وصل (بدلیل نیاز به فضای باز برای شمشکاری بین کلیدها) روی پلهای فلزی نصب می شوند.
شمشهای مسی در صنعت برق مصرف فراوانی دارند. وقتی توان مورد نیاز در مصرف کننده بالا باشد بجای استفاده از سیم یا کابل روکشدار، از شمش مسی (شمشهای مسی بطور روتین در بازار به شکل تسمه های با مقطع مستطیلی شکل از سایز 10 در 3 میلیمتر بصورت تسمه رولی الی 120 در 10 میلی متر بصورت شاخه چهار متری موجود هستند) متناسب با جریان کلید استفاده می شود.
شمشکاری
انجام شمشکاری مانند هر کاری به مهارت ویژه ای نیاز دارد. برش، خم و سوراخکاری روی شمش مسی گذشته از مهارت و دقت استادکار، بایستی بوسیله دستگاه هیدرولیک مخصوص انجام پذیرد. یکی از مهارتهائی که در شمش کاری باید به آن توجه نمود نشستن کامل و یکنواخت و موازی بودن دو سطح اتصال است زیرا سطح تماس الکتریکی ناقص در اتصالات همیشه خطر آفرین است. در یک اتصال ناقص که دو سطح تماس کامل نباشند حرارت ایجاد شده در آن نقطه باعث بروز خطر می شود.
در تابلوهای توزیع روشنائی و یا تابلوهای کنترل نیز مهارت و سلیقه و رعایت اصول وایرینگ و اتصالات صحیح در تمیزی کار تاثیر گذار است.